این که گویی این کنم یا آن کنم

در ماه گذشته دو کتاب خواندم. در اولی آزمون جالبی در مورد اعتماد بود و در دومی آزمونی در مورد کنترول.

اعتماد:
به گروهی از افراد مقداری پول می دهند ( مثلا هزار افغانی). آن گاه به فردی که پول را دریافت کرده می گویند :  تو می توانی این هزار افغانی را برداری و بروی. این یک گزینه. گزینه ی دیگر این است که می توانی این پول را به شخص دیگری بدهی. با این توضیح که اگر آن را به شخص دیگری بدهی ما دو هزار دیگر هم به آن شخص می دهیم. آن گاه آن شخص اختیار دارد که همه ی سه هزار افغانی را برای خود نگه دارد یا آن را هر طور که دل اش خواست با تو تقسیم کند. بیشتر افراد همان هزار افغانی را گرفتند و رفتند. چون نمی توانستند سر کس دیگری اعتماد کنند و مثلا مطمئن باشند که آن شخص حد اقل هزار افغانی یا نیمی از پول را به او می دهد یا نمی دهد.

کنترول :
در آزمونی رشته هایی را به دست کودکان چند ماهه بستند و آن سر رشته ها را به یک ابزار موسیقی وصل کردند. هر بار که کودکان دست خود را تکان می دادند آهنگ دلنشینی پخش می شد. در نوبت های دیگر , رشته ها را از وسیله ی موسیقی قطع کردند و همان آهنگ را به صورت گاه گاه منتشر کردند. کودکان تحت آزمایش این بار هم همان آهنگ را می شنیدند اما خوش حال نمی شدند. چون کنترولی بر پخش آهنگ نداشتند.

به نظر می رسد به همان میزان که توانایی کنترول آدم کم می شود به همان میزان سطح اعتماد و رضایت آدم پایین می آید. آدم ها فقط نتیجه را نمی خواهند ( هر قدر که خوب هم باشد) , مشارکت در تولید آن را هم می خواهند.
دیده ایم که بعضی مردان افغانی از قدرناشناسی زنان خانواده ( یا همسران خود) شکایت می کنند و می گویند : نان دارد , خانه ی لوکس دارد , لباس دارد , پول دارد و خلاصه همه چیز اش کامل است ولی هیچ وقت راضی نیست.
یا :
دیده ایم کسانی را که می گویند تو به این و آن اش کاری نداشته باش. بگو چه می خواهی تا من همین حالا حاضر اش کنم.

شاید طبیعت آدمی این طور شده که "مشارکت در روند"  را به همان اندازه ی " پی آیند و نتیجه" ارزش می دهد و از این راه به خود نشان می دهد که مشغول زیستن است.