بحران سلسله

" هون سن نخست وزیر کامبوج می گوید دستکم ۳۳۹ نفر در جریان فستیوالی در پنوم پن، پایتخت این کشور، کشته شده اند" (بی بی سی).

این گونه حوادث همیشه اتفاق خواهند افتاد. و گر نه این جهان " این جهان" نخواهد ماند. اشتباه در محاسبه ، اشتباه در ابراز احساسات ، اشتباه در هدف گیری ، اشتباه در ارتباط ، اشتباه در ... اشتباه در بسیاری چیزها با ما آدم ها خواهد ماند. این اشتباهات را حذف نمی توان کرد. نه می توان عالمی از نو ساخت و نه آفریدن آدمی دیگر میسر است. با این همه ، چون نمی دانیم که هر پاره از رفتارهای ما وقتی در سلسله یی از واکنش های جمعی ضرب شوند به کجا می رسند ، می توان گفت که قدم های کوچک برداشتن معمولا معقول تر است.
در افغانستان ، غالبا بحران ها و جنگ ها را به عوامل بزرگ نسبت می دهند. اما جای یک نگاه دقیق به جزئیات بحران ساز ( که خود در اصل پیش پا افتاده بوده اند) خالی است. مثلا یک دکاندار با دکاندار همسایه ی خود دعوا می کند که چرا بایسکل خود را پیش دکان او پارک کرده. این دعوا - که البته می توانست با برخوردی عاقلانه ی دو طرف حل شود- به جنگی تمام عیار میان دو گروه یا دو قوم می انجامد. یا یک رهبر سیاسی با انتخاب یک واژه ی نا مناسب بحرانی می آفریند که دامن اش را به سال ها نمی توان جمع کرد. ضرب شدن یک سخن یا رفتار در سلسله یی از واکنش های جمعی همواره منفی نیست. چیزهای خوب هم از همین راه  در سطح جامعه و عمق ذهن و روان مردم گسترش افقی و عمودی می یابند. اما در آن جا که پای زیان و بحران در میان است باید بر این روند ضرب شدن ها آگاه تر بود و با آن برخوردی مناسب تر کرد. یعنی نه تنها در مقام آفریننده ی یک رفتار یا گفتار بل در مقام مخاطب آن رفتار و گفتار نیز بهتر آن است که به صورت خودکار پاره یی از سلسله ی واکنش ها نشویم. این را می گویم چون ما بیشتر دنبال کسی می گردیم که خطایی را آغاز کرده  و سر سلسله را جنبانده است. در حالی که ملامت کردن فرد یا افراد آغازگر به تنهایی کافی نیست. باید دید خود ما نیز در تاثیر گذار شدن آن خطای نخستین در طول مسیر چه قدر نقش بازی کرده ایم.