آفاق ِ شادمانه گی

 برای حسین حسرت

 یکی از دوستان هفته ی آینده مهمان دارد. از همین حالا به تب و تاب افتاده. دلم برای اش می سوزد. وقت کم دارد و مهمانان هم این گونه که پیدا است از سطح عزت بالایی برخوردار اند. آن ها می آیند – از جایی دور- که او را ببینند.

در این گونه مواقع من به تلاش آدمی برای خوش حال شدن فکر می کنم. برای لذت بردن چه قدر زحمت می کشیم و زحمت های مان چه قدر کم حاصل اند. از سر صبحدم تا شامگاه می دویم که مهمان می آید. سفره یی می آراییم با صد رنگ و طعم ِ چشم گیر و ذایقه نواز. چه وسواسی به خرج می دهیم :  این اینجا باشد ، آن آنجا. نکن ، آن را آنجا نگذار. آن قاشق کمی بزرگ نیست؟ نان های خشک را در این وسط بگذار که دست آن طرفی ها هم برسد.  اه ، این برنج کمی سخت مانده ، چه کار کنیم؟ باش ببینم چای سبز مانده یا نه...

شاید تماشای این سفره های ِ به قول پاکستانی ها خوب صورت بیشتر لذت بخش باشد. اما مگر معده می گذارد که چشم استعداد های خود را به تماشای محض ضایع کند؟ این است که پانزده دقیقه بعد که بیایی و خبر سفره ی مذکور را بگیری سفره را همچون شهری می یابی که زلزله یی عظیم ویران اش کرده باشد. یک روز زحمت و یک لحظه غارت؟

به اگر ها و کاش های آدمیزاده نظری بیندازید. گمان می کنیم که اگر مثلا فلان چیز را داشته باشیم دیگر فقط خدا می تواند عمق و گستره ی خوش حالی مان را اندازه بگیرد. آن به دست می آید و ما در اوج شگفتی در می یابیم که "آن چیز" را به خود بسی گران فروخته بودیم. گاه می گوییم : کاش فلانی اینجا بود و با بودن او دنیای من سرشار از شادمانی می شد. او می آید و آن قدر کم شادمانی می آورد که حتا دهان از تعجب بازمانده ی آدم را هم نمی تواند پر کند چه برسد به این که دنیای ِ آدم را پر کند. گناه او نیست. خاصیت شادمانی است که وقتی نزدیک اش شوی ، می ترکد و محو می شود.

غم انگیز و بل خنده آورتر از همه تلاش هر روزه ی مان است برای آینده. فکر می کنیم در نقطه یی دور در آینده معدن نشاطی هست که رسیدن به آن به کوششی سخت نیاز دارد. امروز شنبه است ، این شنبه فدای آن روز ِ فرخنده  باد که هر چند اکنون ازش دوریم اما فراخواهد رسید. ماه آینده سنبله است ، این سنبله و صد همچو او قربان ِ آن ماه ِ مبارکی باد که شیرینی ِ عالم با اوست. سال آینده. سال آینده در برابر آن سال موعود که خواهد آمد چه قیمتی دارد؟

روزها و ماه و سال ها می گذرند و هر بار نشانی ِ آن معدن نشاطی که در پی اش به شیدایی و گاه رسوایی بر آمده ایم تغییر می کند. هنگامی که گمان می کنیم نزدیک اش شده ایم ، ناگهان معلوم می شود که فرسنگ ها از کنارش گذشته ایم و این را نمی دانسته ایم. بر می گردیم. به شیدایی و گاه به رسوایی. ده ساله که بودیم گمان می کردیم که آن معدن خوش حالی در پنجاه ساله گی است. حالا که پنجاه ساله شده ایم می گویند که حد اقل چهل سال ازش دور افتاده ایم. بر می گردیم. در پنجاه ساله گی هوس کودک شدن به سر ما می زند. اما کو پای ِ برگشت ؟ لنگ لنگان حرکت می کنیم و سرود ِ " ای معصومیت کودکی کجایی؟" بر لب به جست و جوی ِ دوباره بر می آییم. چندی که اکت و ادای کودکانه کردیم و مسخره شدیم با دل شکسته بر می گردیم و سعی می کنیم در میانه ی راه – در آبادی ِ جوانی- دمی بگیریم. در این آبادی کسی دیگر ما را نمی شناسد. کسی به سلام مان علیک نمی گوید. ساکنان این آبادی از همدیگر می پرسند : "این کیست ؟" و از ما می خواهند که آبادی شان را ترک کنیم. خوش مان ندارند. موی سفید و چهره ی چروکیده ی مان آزار شان می دهد. از بویی که از قامت ِ ناراست مان ساطع می شود هیچ نگو. با خود می گوییم: برویم ، اینجا بیگانه است.

حالا بر گشته ایم به پنجاه ساله گی. نه . این دیگر پنجاه ساله گی نیست. رفت و برگشت مان به کودکی و جوانی بیست سال وقت گرفت. حالا هفتاد ساله ایم. اما به راستی ، آن معدن نشاط در کجاست؟ من هفتاد سال زحمت کشیدم و از همه ی شنبه ها و سنبله های همه ی سال ها به تاخت گذشتم تا به معدن نشاط برسم. این معدن در کجاست؟ اگر همه ی نشاطی که سهم من می شود این است که در سرویس  جوانی – از میان صد جوان- چوکی ِ خود را از سر احترام به موی سفیدم به من بدهد ، این سهم ِ بسیار اندکی نیست؟ اگر در پی ِ این همه جست و جو و تجربه و کوشش من فقط عاقل تر شده ام اما کسی به عقل من هیچ اهمیتی نمی دهد ، این حاصل ِ اندک دل شکن نیست؟  روزها دویدم ، شب ها نخوابیدم و مثل یک مومن متعصب دقیقه ها و ساعت های عمر خود را شلاق زدم که به بطالت نگذرند. یک روز نشد که خوب بخوابم. یک لحظه نشد که در برابر یک گل مکث کنم. همه ی سلام هایم را با عجله دادم. همه ی قصه هایم را کوتاه کردم. این همه کردم تا زودتر برسم.  حالا که بنا بود رسیده باشم یکی می گوید که باید بیشتر بدوم و پیشتر بروم ، دیگری می گوید که از مقصد به غفلت گذشته ام و سومی می گوید که همین حالا در درون معدن نشاطم اما خودم متوجه نیستم.

این طور است قصه ی آدمی. دانه کاشتن خوش حال اش نمی کند ، خیال گرد آوردن خرمنی بزرگ دل اش را به شوق بر می انگیزد. اما وقتی که خرمن خود را گرد کرد تازه به این فکر می افتد که اگر آدم یک خرمن را بکارد چه خرمن های بزرگ دیگری فراهم خواهد آمد.

اما سوال فوری همین لحظه این است : من از نوشتن همین یادداشت چه مایه لذت بردم؟ و شما چه قدر از خواندن اش؟ این وقتی که شما صرف خواندن این نوشته کردید دقیقا خود زنده گی بود. یک پاره ی اضافی ِ فرعی نبود.